W dniach 12-13 listopada 2015 r. w Collegium Humanisticum UMK odbył się I Kongres Historyków Konspiracji Niepodległościowej. Inicjatywa Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej, wspierana przez Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku i Instytut Historii i Archiwistyki UMK, miała na celu podsumowanie 25 lat niezależnych badań nad konspiracją niepodległościową w latach 1939-1945. Temu miała służyć dwudniowa sesja naukowa (lista zaprezentowanych referatów poniżej).

Kongresowi towarzyszyły warsztaty dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, mające pomóc zrozumieć czym była II wojna światowa (Jak rozpoczęła się II wojna światowa?, W szeregach Armii Krajowej, Konspiracja pomorska ZWZ-AK (1940-1944), "Partyzancka dola". Życie codzienne partyzantów polskich w czasie II wojny światowej, Mali żołnierze. Rola dzieci w konspiracji niepodległościowej lat II wojny światowej, Polki w podziemnej armii. Kim były, co robiły i jaki los je spotkał?, Zostań kryptologiem Armii Krajowej na Pomorzu).

Kongres na zdjęciach na profilu FB Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej.

12 listopada 2015 r. (czwartek)

• Złożenie kwiatów na grobie gen. Elżbiety Zawackiej (cmentarz Św. Jerzego, ul. Gałczyńskiego)

• Koncert pieśni patriotycznych (Chór Zespołu Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego w Toruniu)

• Otwarcie sesji (Jan Wyrowiński); przemówienia Gości (m.in. Prezes IPN dr Łukasz Kamiński, Prezydent Miasta Torunia Michał Zaleski, Dyrektor IHiA UMK prof. Waldemar Rozynkowski)

• Referaty i komunikaty (prowadzenie: dr Katarzyna Minczykowska)

• Dorota Zawacka-Wakarecy (Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej), 25 lat działalności toruńskiej Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej
• Maciej Żuczkowski (Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa), Dorobek Instytutu Pamięci Narodowej w badaniach nad konspiracją niepodległościową 1939-1945
• Marcin Owsiński (Muzeum Stutthof w Sztutowie), Książki, relacja, archiwa i co z tego wynika? Wykorzystanie biografii świadków historii i członków konspiracji w działalności edukacyjnej na przykładzie Muzeum Stutthof w Sztutowie
• Joanna Mrowiec (Muzeum Armii Krajowej, Kraków), Działalność Muzeum Armii Krajowej im. Generała Emila Fieldorfa „Nila"
• Tymoteusz Pruchnik (Muzeum Powstania Warszawskiego), Muzeum Powstania Warszawskiego - patriotyzm, męstwo, honor, wolność, wierność, prawość, przyjaźń...

• Referaty i komunikaty (prowadzenie: prof. dr hab. Jarosław Kłaczkow)

• dr hab. Waldemar Grabowski (IPN, Warszawa), Polskie Państwo Podziemne: stan wiedzy - kierunki potrzebnych badań
• dr Joanna Kozłowska (Uniwersytet Warszawski), Okręg Wileński Armii Krajowej w 1943 r. na podstawie raportów polskiego podziemia
• dr Janusz Marszalec (Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku), Partyzantka w Polsce 1939-1945. Przegląd stanu wiedzy i perspektywy badawcze
• dr Ewa Rzeczkowska (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II), „Nie tylko Szare Szeregi". Harcerstwo polskie w okresie II wojny światowej
• dr Dominika Pasich (IPN, Kraków), Działalność I konspiracji na terenie powiatu olkuskiego w latach 1939-1945

• Referaty i komunikaty (prowadzenie: dr Janusz Marszalec)

• prof. dr hab. Bogdan Chrzanowski (Uniwersytet Gdański/Muzeum Stutthof, Oddz. Sopot), Co gestapo wiedziało o Polsce Podziemnej? Nieznany dokument niemiecki. Protokół z przesłuchania Czesława Kublickiego - członka Organizacji Polski Obóz Narodowo-Syndykalistyczny (Polska Organizacja Narodowo-Syndykalistyczna)
• prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski (UG/Muzeum Stutthof, Oddz. Sopot), Polska Armia Ludowa. Geneza i specyfika organizacji

• Dyskusja i podsumowanie pierwszego dnia obrad

13 listopada 2015 r. (piątek)

• Referaty (prowadzenie: prof. dr hab. Waldemar Rozynkowski)

• s. Wiesława Chwedoruk (Zgromadzenie Sióstr Niepokalanego Poczęcia, Szymanów), Zaangażowanie Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP w działalność konspiracyjną w latach 1939-1945
• o. dr Maciej Sadowski (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków), Udział redemptorystów polskich w ruchu oporu i tajnym nauczaniu w latach II wojny światowej
• dr Zbigniew Girzyński (UMK Toruń), Zaangażowanie duchowieństwa katolickiego w konspirację niepodległościową na Pomorzu w latach 1939-1945

• Referaty i komunikaty (prowadzenie: dr hab. Sylwia Grochowina)

• Wirginia Węglińska (Muzeum Stutthof w Sztutowie), Historia 40 łączni¬czek i sanitariuszek osadzonych 29 września 1944 r. w KL Stutthof
• prof. dr hab. Andrzej Kola (UMK), dr Dominika Siemińska (FGEZ), Badania archeologiczne i prace poszukiwawcze grobów pomordowanych żołnierzy AK na Litwie
• dr Alicja Paczoska-Hauke (IPN, Bydgoszcz), Żołnierze podziemia niepodległościowego pochowani na „Bydgoskiej łączce"

• Referaty i komunikaty (prowadzenie: prof. dr hab. Mirosław Golon)

• dr Ksawery Jasiak (IPN, Opole), Konterfekt ze skazą - ppor. AK Bronisław Skura-Skoczyński ps. Robotnik, Trojan, Ignac (1909-1962)
• dr Marek Szymaniak (IPN, Bydgoszcz), Józef Gruss „Stanisław”, „Józef” (1897-1969). Szef wywiadu Pomorskiego Okręgu ZWZ-AK. Sylwetka konspiratora i jego dramatyczne losy po II wojnie światowej
• prof. dr hab. Włodzimierz Jastrzębski (Wyższa Szkoła Gospodarki, Bydgoszcz), Waldemar Szwiec (1915-1943) z Torunia – portret cichociemnego
• dr Krzysztof Osiński (IPN, Bydgoszcz) - Leszek Biały „Jakub", „Radius" (1919-1945). Sylwetka pomorskiego konspiratora

• Dyskusja i podsumowanie obrad